Habsburški mit

Malo je državnih ustroja, malo je civilizacija koje su ostavile tako duboke i neizbrisive uspomene; pa i danas se čini da je, za suvremene naraštaje, čar stare Austrije koji su tako istančano evocirali pisci i pjesnici zauzeo mjesto stvarne slike tog svijeta, da je dunavsko carstvo više ono Werfelovo, Rothovo ili Musilovo nego carstvo ministra Berchtolda ili Tisze. Habsburški mit nipošto nije umro s krajem carstva, štoviše, s njim kao da je ušao u svoju najsugestivniju i najzanimljiviju fazu. (Claudio Magris) Habsburški mit u austrijskoj modernoj književnosti (1963) prva je knjiga velikoga talijanskoga germanista i književnika Claudija Magrisa, značajna ponajprije stoga što stoji na početku golemog niza povijesnih, književnoznanstvenih i kulturoloških studija koje se bave habsburškim kompleksom, jedinstvenim kulturno-povijesnim nasljeđem Srednje Europe. Kasnije studije, poput onih iz pera Schorskea, Johnstona, Le Ridera ili Judsona, ali i eseji Kundere, Konrada ili Sebalda, teško su zamislivi bez Magrisova pionirskog rada. Njegov koncept habsburškog mita, oprimjeren nizom referencija na radove poznatih i zaboravljenih austrijskih autora, primarno se odnosi na austrijsko-imperijalni narativ i kao takav je suprotstavljen nizu drugih, nacionalno određenih narativa bivše Habsburške Monarhije. Inovativnom se može smatrati Magrisova teza o supranacionalnom narativu (habsburškom mitu) koji se formira u prvoj polovici 19. stoljeća i predstavlja svojevrstan odgovor na izazove pred kojima se Monarhija našla naočigled uspona pokreta nacionalne emancipacije. Riječ je o istraživačkom konceptu koji, premda utemeljen prije šezdesetak godina, još uvijek omogućuje da se sagleda kompleksnost Monarhije, koja je – kako danas znamo – bila znatno više od “tamnice naroda”; s druge pak strane, Magrisov koncept ni u kojem se slučaju ne svodi na idealiziranje davno potonulog carstva, naprotiv, on nudi korisne alate za kritičko sagledavanje cjelokupne srednjoeuropske/habsburške problematike.